بنتورونگ؛ جانور مرموز جنگل های جنوب شرق آسیا با بوی پاپ کُرن! - سفر بریم

بنتورونگ چه شکلی است؟ تلفیقی از جغد، خرس و مار!

بنتورونگ با بدن درشت، پشمالو و سیاه رنگش، ترکیبی خنده دار از حیوانات مختلف به نظر می رسد. قد آن بین 60 تا 96 سانتی متر است، و دُمی دارد به همان میزان بدنش، که یکی از ویژگی های منحصربه فرد آن محسوب می گردد. این دُم گیره ای (Prehensile) است، یعنی می تواند به مانند یک دستِ اضافه، شاخه ها را بگیرد و تعادل بدن را حفظ کند. در میان گوشت خواران جهانی قدیم، چنین ویژگی ای نادر است.

موهای زبر و ضخیم بنتورونگ معمولاً به رنگ سیاه یا خاکستری تیره اند و گاه نوک نقره ای دارند. صورت گرد و خرس مانندش با چشمان درخشان، سبیل های سفید بلند، و گوش های کوتاه با تافت های خزدار، حالتی از خرد و وقار به چهره اش می دهد، گویی سالخورده ای دانا در دل درختان جنگل زندگی می نماید.

زیستگاه طبیعی؛ جنگل هایی که روزبه روز کوچک تر می شوند

زیستگاه بنتورونگ گستره ای وسیع از جنوب و جنوب شرق آسیا را شامل می گردد: از هند، نپال، و بنگلادش گرفته تا تایلند، مالزی، اندونزی، فیلیپین، و جنوب چین. آن ها در جنگل های گرمسیری و نیمه گرمسیری زندگی می نمایند، به ویژه در منطقه های که درختان بلند و پوشش تاج دار فراوان باشد.

اما این زیستگاه ها با تهدیدهای جدی روبه رو هستند. تحقیقات نشان می دهد جنگل زدایی برای ساخت مزارع نخل روغنی، جاده سازی، استخراج چوب، و توسعه منطقه ها مسکونی باعث از بین رفتن سریع زیستگاه بنتورونگ شده است. به همین علت، این گونه اکنون در لیست گونه های آسیب پذیر (Vulnerable) اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار گرفته است.

رژیم غذایی؛ گیاه خوار در لباس گوشت خوار!

با اینکه بنتورونگ در راسته گوشت خواران (Carnivora) طبقه بندی می گردد، رفتار تغذیه ای اش بیشتر شبیه به گیاه خواران است. رژیم اصلی او را میوه ها، به ویژه انجیر تشکیل می دهد. این جانور همه چیزخوار (Omnivore) است، اما بخش اعظم رژیم غذایی اش میوه خوار (Frugivore) محسوب می گردد.

او بعلاوه حشرات، پرندگان کوچک، تخم پرندگان و گاهی جانوران کوچک را نیز می خورد. اما نقش حیاتی بنتورونگ، چیزی فراتر از تغذیه است: او یک پخش نماینده بذر (Seed Disperser) بی نظیر است. دانه هایی که به وسیله دستگاه گوارشش عبور می نمایند، هنگام دفع در خاک بهتر رشد می نمایند. پژوهش ها نشان داده اند که بعضی گونه های درخت مانند انجیر خفّاق (Strangler Fig) به حضور بنتورونگ وابسته اند.

بوی عجیب و کارکرد آن در ارتباطات

شاید باورش سخت باشد، اما ادرار بنتورونگ بویی شبیه پاپ کُرن تازه دارد! این بو ناشی از ماده ای به نام 2-استیل-1-پیرُولین (2-acetyl-1-pyrroline) است؛ همان ماده ای که هنگام برشته شدن نان یا ذرت نیز فراوری می گردد. بنتورونگ ها از این بو برای نشانه گذاری قلمرو استفاده می نمایند. آن ها دُم و کفل خود را به شاخه ها می کشند و این رایحه خاص را در جنگل منتشر می نمایند.

این بو نه تنها باعث تمایز آن ها از سایر حیوانات می گردد، بلکه ابزاری برای جذب جفت، اعلام شرایط فراوریمثلی و هشدار به رقباست. پژوهشگران معتقدند این بو یکی از پیچیده ترین ابزارهای ارتباط غیرکلامی در جهانی پستانداران است.

رفتارشناسی؛ تنهایی آرام اما پر سر و صدا

بنتورونگ ها بیشتر شب گرد (Nocturnal) هستند و به صورت انفرادی زندگی می نمایند، ولی در زمان جفت گیری یا در اسارت، رفتارهای اجتماعی بیشتری نشان می دهند. آن ها در درختان بسیار چالاک هستند، اگرچه روی زمین کمی آهسته حرکت می نمایند.

ارتباطات صوتی در این گونه متنوع و جالب است. صداهایی مانند غرش، جیغ، خرخر و ناله، بسته به موقعیت احساسی حیوان، منتقل نماینده پیغام های مختلفی هستند؛ از تهدید و هشدار گرفته تا رضایت و آرامش.

فراوریمثل با روشی خاص و هوشمندانه

بنتورونگ ها از معدود پستاندارانی هستند که قابلیت تأخیر در لانه گزینی (Delayed Implantation) دارند؛ یعنی پس از لقاح، تخم می تواند برای مدتی در حالت غیرفعال بماند تا زمان مناسبی برای شروع رشد جنین فراهم گردد. این قابلیت به مادر اجازه می دهد تولد نوزاد را با شرایط محیطی مناسب هماهنگ کند.

ماده ها معمولاً 1 تا 6 نوزاد به جهان می آورند، ولی تعداد رایج 2 توله است. نوزادان کور و بی دفاع متولد می شوند و حدود 2 ماه در کنار مادر می مانند تا کاملاً مستقل شوند. بنتورونگ در اسارت می تواند تا 25 سال عمر کند، اما در طبیعت معمولاً کمتر زندگی می نماید.

چرا باید بنتورونگ را جدی بگیریم؟

این حیوان شگفت انگیز نه تنها نماینده ای از تنوع زیستی آسیاست، بلکه نقشی حیاتی در پویایی جنگل های گرمسیری دارد. با توجه به نقش اکولوژیکش در پخش بذر، زیبایی رفتاری و فیزیولوژیکی، و تهدیدهای جدی که با آن روبه روست، محافظت از بنتورونگ یک ضرورت زیست محیطی است.

برنامه های حفاظتی در بعضی کشورهای آسیا شروع شده اند؛ از جمله ایجاد پناهگاه های جنگلی، قوانین محدودنماینده برای شکار و تجارت غیرقانونی، و پروژه های آگاهی رسانی در مدارس و جوامع محلی. بعلاوه باغ وحش ها و مراکز حیات وحش با پرورش در اسارت و بازگشت به طبیعت، در احیای این گونه نقش دارند.

جمع بندی؛ بنتورونگ نمادی از طبیعتی که هنوز شگفتی دارد

بنتورونگ، با آن دُم گیره ای، بوی عجیب و رفتارهای مرموزش، یکی از نمادهای کمترشناخته شده طبیعت است که برای بقا به یاری ما احتیاج دارد. شناخت بیشتر درباره این گونه، تنها تماشای یک موجود جالب نیست؛ بلکه قدمی است به سوی درک عمیق تر از پیچیدگی های زیست محیطی، و مسئولیتی برای حفظ آنچه به جای مانده.